श्रेणी : मधेस

जनकपुर,०८ वैशाख । मधेश प्रदेशमा वन्यजन्तु संरक्षणमा ठूलो चुनौती रहेको र यसको प्रभावले प्रदेशको जैविक विविधता संकटमा पर्ने जोखिम देखिएको छ। हालै सम्पन्न गरिएको अध्ययनले मधेशमा वन्यजन्तुका विभिन्न प्रजातिहरूको संरक्षणमा अव्यवस्थित क्रियाकलाप र पर्यावरणीय समस्याहरूको असर परेको कुरा उजागर गरेको छ।

मधेशमा १ सय ६३ प्रकारका मत्स्य, १ सय १९ प्रकारका उभयचर, ५ सय ७८ प्रकारका चराचुरुंगी र ९० प्रकारका स्तनधारी सहित ९५० प्रजातिका जीवजन्तुहरू रहेका छन्। तथापि, वासस्थान अतिक्रमण, अव्यवस्थित प्राकृतिक स्रोतको दोहन र तीव्र भौतिक पूर्वाधार निर्माणले वन्यजन्तु संरक्षणमा ठूलो चुनौती खडा भएको छ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयको प्राणीशास्त्र विभागको नेतृत्वमा गरिएको अध्ययनमा सहप्राध्यापक हरिप्रसाद शर्मा र उपप्राध्यापक विष्णुप्रसाद भट्टराईले यस समस्यामा समुदाय र शासकीय निकायको संलग्नता आवश्यक रहेको बताएका छन्। अध्ययनले सर्लाही र धनुषा जिल्लामा वन क्षेत्रहरूको संरक्षण गर्नुपर्ने, जैविक मार्ग निर्माण र पर्यावरणमैत्री संरचनाहरू निर्माण गर्नुपर्ने आवश्यकता औँल्याएको छ।

यस अध्ययनले वन्यजन्तुहरूको चोरीसिकारी नियन्त्रण र संरक्षण प्रभावकारी बनाउन पनि जोड दिएको छ। मधेशका चुरे क्षेत्रहरूमा वन फडानीको समस्या र जैविक विविधता क्षय हुनुले वन्यजन्तुहरूको वासस्थान खण्डीकरण गरिरहेको छ। प्रमुख संकटापन्न प्रजाति जस्तै पाटेबाघ, हात्ती र चितुवाको संरक्षणमा चुनौती आइरहेको छ।

मधेशमा वासस्थान सुधार र प्रजातिको संरक्षणका लागि समुदाय र स्थानीय सरकारी निकायहरूको सक्रिय सहभागिता महत्त्वपूर्ण छ। यसका साथै, अध्ययनले जलस्रोत पुनर्स्थापना र डढेलो नियन्त्रण जस्ता दीर्घकालीन उपायहरू अवलम्बन गर्नुपर्ने सुझाव दिएको छ।

अध्ययनमा सहभागी उपप्राध्यापक विष्णुप्रसाद भट्टराईका अनुसार, वन्यजन्तु संरक्षणका लागि कानुनी कडाइ र पर्याप्त बजेटको व्यवस्था गर्नुपर्ने आवश्यकता रहेको छ। साथै, विद्यालय र समुदायमा सचेतना कार्यक्रमहरू बढाएर वन्यजन्तु र मानवबीचको सहअस्तित्वको विकास गर्नुपर्ने महत्त्वपूर्ण छ।

मधेशमा नयाँ जैविक मार्गहरूको स्थापना र विद्यमान मार्गहरूको सुधारले प्रमुख प्रजातिहरूको संरक्षणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ। अध्ययनले जानकीनगर, मातीधाँटी, धनुषाधाम लगायतका संरक्षित वनहरूको व्यवस्थापनको आवश्यकता पनि औँल्याएको छ।